Stichtingstekst

Gents centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika
Gentse sentrum vir Afrikaans en die studie van Suid-Afrika
Ghent centre for Afrikaans and the study of South Africa

[in het Afrikaans]

Initiatiefnemers

  • Prof. dr. Jacques Van Keymeulen (Vakgroep Taalkunde – Nederlands)
  • Prof. dr. Yves T’Sjoen (Vakgroep Letterkunde – Nederlands)
  • Dr. Annelies Verdoolaege (Vakgroep Talen en Culturen – afdeling Afrikaanse Talen en Culturen)

0. Achtergrond

Zuid-Afrika is de belangrijkste economische en politieke macht van Afrika, en speelt op vele terreinen een voortrekkersrol voor het hele continent. Het is naast Brazilië, Rusland, India en China één van de zgn. BRICS-landen: het gezelschap van de opkomende economische machten. Dat weerspiegelt zich ook in de banden met België, want Zuid-Afrika is voor Belgische bedrijven het belangrijkste partnerland in Afrika. Dankzij het Afrikaans – na Zoeloe en Xhosa de derde ‘huistaal’ van Zuid-Afrika – is er een evidente culturele band tussen Zuid-Afrika en Vlaanderen en Nederland: Afrikaans en Nederlands zijn inderdaad tot op zeer grote hoogte onderling verstaanbaar; de woordenschat stemt voor ongeveer 85% overeen. In weerwil van alle perceptie terzake werd en wordt Afrikaans meer gesproken door niet-blanken dan door blanken en ook is de taal blijkens de volkstelling van 2011 zowel in absolute als in relatieve cijfers erop vooruitgegaan in vergelijking met de telling van 2001. Bovendien is het Afrikaans ook in Namibië een zeer belangrijke taal: de meerderheid van de bevolking beheerst het Afrikaans, als moedertaal of als lingua franca voor de verschillende bevolkingsgroepen.

Het is zaak de culturele en universitaire samenwerking, die tot 1994 wegens de apartheidsperiode werd opgeschort, opnieuw een krachtige impuls te geven: de studie van de Afrikaanse taal en letterkunde in de zeer diverse multilinguale en multiculturele context van Zuid-Afrika is in dat verband erg belangrijk. Het samenwerkingsverband wil zijn activiteiten niet tot het Afrikaans beperken, maar wil het Afrikaans ook gebruiken als hefboom voor de studie van de hele Zuid-Afrikaanse geschiedenis en samenleving.

In 2007 werd aan de Universiteit Gent het vak ‘Afrikaans: Taal- en Letterkunde’ opgestart, in een samenwerkingsverband tussen de vakgroepen Taalkunde, Letterkunde en Talen en Culturen. Het vak, dat op een grote belangstelling vanwege de studenten kan bogen (in 2013 ongeveer 60 studenten), wordt momenteel gedoceerd door prof. dr. Jacques Van Keymeulen (Taalkunde), prof. dr. Yves T’Sjoen (Letterkunde) en dr. Annelies Verdoolaege (Talen en Culturen). Naast het onderwijs werd gaandeweg ook het onderzoek over het Afrikaans verder uitgebouwd, wat resulteerde in een groeiend aantal bachelor- en masterscripties. Momenteel wordt eveneens doctoraatsonderzoek gepland. Vanaf 2011 werd ook een Internationaal Seminarie Afrikaans georganiseerd (in opvolging van het Seminarie Afrikaans van de Universiteit Hasselt), gericht op buitenlandse studenten en docenten Afrikaans – waarin onderzoeksrapportering een belangrijke plaats kreeg. Er worden ook steeds meer samenwerkingsverbanden afgesloten met Zuid-Afrikaanse universiteiten, waarbij de taalverwantschap tussen Afrikaans en Nederlands studenten- en docentenuitwisselingen uiteraard sterk vergemakkelijkt. In Gent (Poëziecentrum, Vrijdagmarkt) bevindt zich ook de belangrijkste verzameling Afrikaanstalige poëzie (buiten Zuid-Afrika zelf).

Dat samenwerkingsverband zet op het gebied van onderzoek een traditie voort van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. Het onderzoek van de Afrikaanse letterkunde is al geruime tijd een belangrijk onderdeel van de activiteiten van prof. Yves T’Sjoen. Prof. Jacques Van Keymeulen is actief in Zuid-Afrika m.b.t. taalkundig veldonderzoek. Dr. Annelies Verdoolaege schreef niet alleen een proefschrift over een Zuid-Afrikaans onderwerp (de Waarheids- en Verzoeningscommissie), maar was ook assistent-coördinator van een grootscheeps (10-jarig) project van de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) aan de Universiteit van Wes-Kaapland, dat onder leiding stond van prof. Stef Slembrouck[1]. Zuid-Afrika is één van de 10 landen die door de VLIR werden uitverkozen als prioritair voor de academische Zuidwerking.

1. Besluitvormingstraject

De initiatiefnemers hebben binnen de faculteit Letteren en Wijsbegeerte aan alle potentieel geïnteresseerden een ontwerptekst rondgestuurd waarin een samenwerkingsverband voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika werd voorgesteld.

Volgende personen reageerden positief:

  • Vakgroep Taalkunde: Jacques Van Keymeulen, Timothy Colleman, Mieke Van Herreweghe, Stef Slembrouck.
  • Vakgroep Letterkunde: Yves T’Sjoen, Gert Buelens, Stef Craps, Liselotte Vanderbussche.
  • Vakgroep Talen en Culturen: Annelies Verdoolaege, Michael Meeuwis, Gilles-Maurice de Schryver.
  • Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen: Christel Stalpaert.

Na consultatie van bovengenoemde personen werd volgende tekst goedgekeurd die, na gunstig advies door de faculteitsraad, door een brief van de Rector (dd. 17.02.2014) van de Universiteit Gent werd bekrachtigd. Het ‘samenwerkingsverband met eigen benaming’ Gents centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika werd derhalve opgericht.

1. Benaming van het samenwerkingsverband

Het samenwerkingsverband heet:

Gents centrum voor het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika (GAZ)
Gents sentrum vir Afrikaans en die studie van Suid-Afrika
Ghent centre for Afrikaans and the study of South Africa

URL: www.afrikaans.ugent.be

2. Hoofd van het samenwerkingsverband

Het hoofd van het samenwerkingsverband wordt ‘voorzitter’ genoemd, en wordt voor twee jaar gekozen door de leden van het onderzoekscentrum, met een 2/3 meerderheid van de uitgebrachte stemmen. Het voorzittersmandaat is verlengbaar. Bij oprichting wordt Jacques Van Keymeulen als voorzitter aangesteld.

3. Beschrijving van de activiteiten die zullen worden gebundeld

Het samenwerkingsverband bundelt alle activiteiten op het gebied van onderwijs, onderzoek en dienstverlening binnen de faculteit Letteren en Wijsbegeerte in verband met het Afrikaans (meer bepaald de taal Afrikaans, zoals gesproken in Zuid-Afrika en Namibië) en de letterkunde van het Afrikaans in de multilinguale en multiculturele maatschappelijke context van Zuid-Afrika. Het samenwerkingsverband zal bestaand onderzoek zichtbaarder maken, o.a. door de organisatie van studiedagen en seminaries en nieuw onderzoek aanvatten en stimuleren o.a. door het aantrekken van onderzoeksfinanciering, zowel op master- als op doctoraatsniveau – het liefst in samenwerking met actoren in Zuid-Afrika. Daarbij zal o.a. getracht worden aansluiting te vinden bij de recente discussies en ontwikkelingen i.v.m. standaardisering, de standaardisering en herstandaardisering van het Afrikaans en de positie van het Afrikaans t.o.v. de 10 andere officiële talen van Zuid-Afrika. Speciale aandacht zal uitgaan naar de taalvariatie binnen het Afrikaans, mede om de geschiedenis van de taal vanuit nieuwe perspectieven te kunnen beschrijven en de literaire productie maatschappelijk te kunnen duiden.

De concrete werking zal o.a. bevatten:

  • de verdere uitbouw van het onderwijs over het Afrikaans en Zuid-Afrika (+ de voorbereiding van een nieuw curriculum in een tweejarige masterstructuur);
  • het organiseren van het Internationale Seminarie Afrikaans;
  • het organiseren van wetenschappelijke bijeenkomsten over Afrikaanse taal- en letterkunde en over Zuid-Afrika;
  • het stimuleren en entameren van (doctoraats)onderzoek door het verwerven van onderzoeksfinanciering;
  • het organiseren van lezingen over Afrikaans en Zuid-Afrika voor een breed publiek.

4. Vermelding van de betrokken faculteiten, vakgroepen en ZAP-leden

Het samenwerkingsverband is vakgroepoverschrijdend en is intrafacultair georganiseerd. Er zal samengewerkt worden met het Gents Afrika Platform (GAP), dat op het niveau van de Associatie UGent functioneert. De meerwaarde van het samenwerkingsverband in vergelijking met de bestaande toestand is gelegen in het institutionaliseren en concretiseren van de samenwerking tussen een aantal vakgroepen van de faculteit.

Het lidmaatschap van het samenwerkingsverband is voorbehouden voor ZAP-, AAP- en WP-leden van de faculteit Letteren en Wijsbegeerte. De aanvraag gebeurt via een schrijven aan de voorzitter van het Centrum, die advies kan vragen aan de andere leden van het Centrum. Het lidmaatschap wordt door een eenvoudige melding stopgezet. Naast de gewone leden zijn er ook geassocieerde leden, die kunnen behoren tot de ZAP-, AAP- of WP-geledingen van andere faculteiten of andere universiteiten.

Voor beslissingen wordt naar een consensus gezocht. Bij stemmingen geldt de gewone meerderheid van de uitgebrachte stemmen van de gewone leden. Bij staking van stemmen beslist de voorzitter.

Lijst van de gewone leden (Academisch Personeel van de UGent)

Vakgroep Taalkunde

  • Prof. dr. Jacques Van Keymeulen
  • Prof. dr. Timothy Colleman
  • Prof. dr. Stef Slembrouck
  • Prof. dr. Mieke Van Herreweghe

Vakgroep Letterkunde

  • Prof. dr. Yves T’Sjoen
  • Prof. dr. Gert Buelens
  • Prof. dr. Stef Craps
  • Dr. Liselotte Vandenbussche

Vakgroep Talen en Culturen

  • Dr. Annelies Verdoolaege
  • Prof. dr. Michael Meeuwis
  • Prof. dr. Gilles-Maurice de Schryver

Vakgroep Kunst-, Muziek- en Theaterwetenschappen

  • Prof. dr. Christel Stalpaert

Lijst van de geassocieerde leden (in Zuid-Afrika, Namibië of elders)

  • Prof. dr. Wannie Carstens (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus; voorzitter Suid-Afrikaanse Akademie vir Wetenskap en Kuns)
  • Prof. dr. Michael Le Cordeur (Universiteit van Stellenbosch; voorzitter Afrikaanse Taalraad)
  • Prof. dr. Rufus Gouws (Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Ilse Feinauer (Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Ronel Foster (Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Louise Viljoen (Universiteit van Stellenbosch)
  • em. Prof. dr. Hermann Giliomee (Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Danie Prinsloo (Universiteit van Pretoria)
  • Dr. Nerina Bosman (Universiteit van Pretoria)
  • Prof. dr. Andries Visagie (Universiteit van Pretoria)
  • Prof. dr. Hein Willemse (Universiteit van Pretoria)
  • Prof. dr. Marisa Keuris (Universiteit van Suid-Afrika, Pretoria)
  • Prof. dr. Elvis Saal (Universiteit van Suid-Afrika, Pretoria)
  • Prof. dr. Heilna du Plooy (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus)
  • Prof. dr. Hein Viljoen (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus)
  • Prof. dr. Bernard Odendaal (Noordwes-Universiteit, Potchefstroomkampus).
  • Prof. dr. Steward van Wyk (Universiteit van Wes-Kaapland, Bellville)
  • Prof. dr. Charlyn Dyers (Universiteit van Wes-Kaapland, Bellville)
  • Prof. dr. Frank Hendricks (Universiteit van Wes-Kaapland, Bellville)
  • Me. Anastasia de Vries (Universiteit van Wes-Kaapland, Bellville)
  • Prof. dr. Hennie van Coller (Universiteit van die Vrystaat, Bloemfontein)
  • Prof. dr. Theodorus du Plessis (Universiteit van die Vrystaat, Bloemfontein)
  • em. Prof. dr. Ernst Kotzé (Nelson Mandela Metropolitan University, Port Elisabeth)
  • Prof. dr. Anél Otto (Nelson Mandela Metropolitan University, Port Elisabeth)
  • em. Prof. dr. Jac Conradie (Universiteit van Johannesburg)
  • Prof. dr. Theresa Biberauer (University of Cambridge, Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Paul T. Roberge (University of North Carolina at Chapel Hill/ Universiteit van Stellenbosch)
  • Prof. dr. Chrisna Beuke-Muir (University of Namibia)
  • Dr. Eep Francken (Rijksuniversiteit Leiden)
  • Dr. Ineke van Kessel (Afrika-Studiecentrum, Leiden)
  • Prof. dr. Robert Ross (Rijksuniversiteit Leiden)
  • Prof. dr. Ena Jansen (Vrije Universiteit van Amsterdam en Universiteit van Amsterdam)
  • em. Prof. dr. Willy Martin (Vrije Universiteit Amsterdam)
  • Prof. dr. Luc Renders (Universiteit Hasselt)
  • Prof. dr. Reinhild Vandekerckhove (Universiteit Antwerpen)
  • Prof. dr. Kris Van de Poel (Universiteit Antwerpen)
  • Prof. dr. Pol Cuvelier (Universiteit Antwerpen)
  • Dr. Gerald Stell (Vrije Universiteit Brussel)

5. Motivering voor de oprichting

Het samenwerkingsverband heeft als bedoeling de samenwerking tussen de aangesloten vakgroepen en de samenwerking met een aantal Zuid-Afrikaanse en Europese universiteiten te institutionaliseren. Op die manier staan we sterker tegenover allerlei instanties, o.a. om onderzoeksfinanciering te verwerven of om allerlei activiteiten te realiseren.

6. Meerwaarde van het op te richten samenwerkingsverband tegenover de vakgroep(en) en faculteit(en) van de initiatiefnemer(s).

Het samenwerkingsverband heeft als meerwaarde de grotere zichtbaarheid van onderwijs, onderzoek en dienstverlening i.v.m. het Afrikaans en Zuid-Afrika. De initiatiefnemers verwachten dat het initiatief internationale weerklank zal krijgen, zowel in Zuid-Afrika als daarbuiten. Het is de uiteindelijke bedoeling van de Universiteit Gent een internationaal erkende expertise op te bouwen over het Afrikaans en de studie van Zuid-Afrika.

[1] Voor details omtrent het onderzoek over het Afrikaans en Zuid-Afrika van de initiatiefnemers verwijzen we naar hun curricula en hun academische bibliografie.